باغ فین از معروف‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کاشان است که نه‌تنها به‌عنوان آثار ملی به ثبت رسیده است؛ بلکه جزو ۹ باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی به حساب می‌آید. این باغ به حدی زيبا است که از آن به‌عنوان نمونه كامل باغ‌سازی ايرانی ياد می‌کنند. باغ فین به‌لطف وجود فواره‌های متعدد، صدای دلنشین آب و درختان سربه‌فلک‌کشیده، مکانی رویایی برای گشت‌وگذار به شمار می‌رود؛ به‌خصوص که چای‌خانه آن نیز این فرصت را برای شما فراهم می‌کند تا نهایت لذت را از این لحظه‌های ناب ببرید.
معرفی باغ فین کاشان
باغ فین، از جاهای دیدنی کاشان است که در سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی و در سال ۱۳۹۰ در فهرست ميراث جهانی قرار گرفت. وسعت باغ فین به ۳۳,۷۹۹ متر مربع می‌رسد که به‌دلیل قرارگیری دیوار، بارو و برج‌های استوانه‌ای در دورتادور باغ، بسیار باشکوه و شاهانه است و از همین رو به آن عنوان «باغ شاه» نیز داده‌اند.
عکاس: Diego Delso
وقتی به این باغ قدم می‌گذارید، علاوه بر اینکه مجذوب زیبایی سحرانگیزش می‌شوید، با چند قرن تاریخ مواجه خواهید شد؛ در نهایت هم می‌توانید به چای‌خانه باغ سر بزنید که در فضایی دل‌انگیز قرار دارد و لذت‌بردن از این محیط را برای شما دوچندان می‌کند.
یکی از موارد جالب درباره این باغ به باور برخی از مردم برمی‌گردد که معتقدند با انداختن سکه‌ای در درون حوض، آرزویشان برآورده می‌شود. اگرچه این کار تفریح و سرگرمی به شمار می‌رود، فلسفه انداختن سکه در آب را می‌توان در مذهب زرتشت پیدا کرد که آب مظهر پاکی است و پیروان آن بخشی از دارایی خود را به الهه آب هدیه می‌دادند تا برکت خانه‌هایشان شود.
عکاس: مجید سلیمانی نژاد
باغ فین کاشان کجاست؟
برای بازدید از باغ فین باید رهسپار شهر تاریخی کاشان در استان اصفهان شوید و مسیر خود را به‌سمت خیابان امیر کبیر ادامه دهید تا به باغ سرسبز و وسیع فین برسید.
- شماره تلفن باغ فین کاشان: ۰۳۱۵۵۳۰۲۰۷۰
- آدرس باغ فین کاشان: استان اصفهان، بخش مرکزی شهر کاشان، خیابان امیرکبیر (نمایش روی نقشه)
باغ فین کاشان در کرونا
در حال حاضر، با توجه به همه‌گیری کرونا و احتمال تعطیلی برخی جاذبه‌های گردشگری، حتما قبل از مراجعه به مجموعه فین کاشان، از باز بودن آن اطمینان حاصل کنید.
تاریخچه باغ فین کاشان
منطقه فين به‌خاطر چشمه‌ای که در آن جريان دارد، از گذشته‌های دور، موردتوجه پادشاهان و حاکمان بوده است. قدمت باغ فین به‌طور دقیق مشخص نیست و از همین رو برخی زمان ساخت آن را به دوران اردشیر بابکان نسبت می‌دهند؛ اما آنچه مسلم است اولین اشاره به باغ فین در منابع تاریخی به زمان یعقوب لیث صفاری مربوط می‌شود که از وجود یک چشمه و باغ در بیابان‌های مرکزی ایران صحبت کرده است.
طبق منابع تاریخی، عده‌ای از کارشناسان دوران آل‌بویه را به‌عنوان زمان شکل‌گیری باغ فین در نظر گرفته‌اند و برخی آن را به عصر ایلخانی نسبت داده‌اند؛ به‌ویژه که یاقوت حموی، از تاریخ‌نویسان قرن هفتم هجری قمری، راجع به گردش مردم كاشان در باغ‌های فین گفته بود.
دوران صفویه
در اواخر دوران شاه طهماسب در سال ۹۵۱ شمسی، باغ فین در اثر زلزله‌ای مهیب به‌شدت آسیب دید و آنچه که امروزه به باغ کهنه معروف است، در واقع بقایای همان زلزله است که در چند صد متری باغ فین به چشم می‌خورد.
در زمان شاه عباس یکم، اقداماتی در جهت آبادانی كاشان صورت گرفت و در همین دوران، باغ فین امروزی موسوم به «باغ فین نو» ساخته شد. برای این باغ نو، برج‌های گرد و مرتفعی ساختند و فاصله بین باغ قدیم و جدید را خیابان و میدان پهناوری احداث کردند که برای چوگان و انواع مسابقه و بازی‌ها کاربرد داشت.
شاه عباس همچنین به‌منظور جلوگیری از خطر وقوع سیل، دستور ساخت سدی از سنگ و ساروج را در یک كیلومتری جنوب باغ داد که هنوز هم وجود دارد. ضمن اینکه در كتاب آثار تاریخی شهرستان‌های كاشان و نطنز از حسن نراقی به ساخت کاخ و برج‌های مرتفع در اطراف باغ فین اشاره شده است.
کار ساخت و توسعه باغ نو پس از شاه عباس و در عصر شاه صفی و شاه عباس دوم نیز ادامه یافت؛ به‌طوری که در زمان شاه صفی، طبقه فوقانی بنای شترگلوی صفوی با چوب و آهن ساخته شد تا بتواند مناظر اطراف را از بلندترین نقطه به تماشا بنشیند.
علاوه بر سردر ورودی، بناهایی همچون یکی از حمام‌های باغ و کوشک صفوی نیز در این دوره احداث شدند. شاه سلیمان صفوی هم از این قافله عقب نماند و دستور ساخت صفه‌ای در اطراف چشمه فین را داد که شاید به همین دلیل به «چشمه سلیمانیه» معروف شد. سنگ‌فرش‌های باغ فین که طرح شمسه دارند، متعلق به زمان صفویه هستند.
دوران زندیه
باغ فین کاشان از اواخر دوره صفویه تا دوره زندیه از دوران اوج خود فاصله گرفت؛ تا اینکه کریمخان زند به حاکم کاشان دستور احیا و مرمت باغ و بناهای موجود در آن را صادر کرد. هم‌زمان با این مرمت‌ها، بنای جدیدی موسوم به «خلوت کریمخانی» نیز به باغ اضافه شد.
دوران قاجار
عکاس: Frankie Lau
اکثر بناهای امروزی باغ حاصل دوران فتحعلی شاه قاجار هستند که علاقه زیادی به باغ و چشمه فین داشت. طبق دستور او، حكمران كاشان موظف شد با انجام یک سری مرمت و بازسازی، ظاهری شاهانه به باغ فین بدهد. از همین رو علاوه بر حمام کوچکی در مجاورت حمام صفوی، عمارت شترگلویی در کنار خلوت کریمخانی بنا شد. شترگلوی فتحعلی شاهی را می‌توانید در سمت جنوب شرقی باغ فین پیدا کنید.
از دیگر تغییرات این دوره می‌توان به‌اضافه‌شدن نقاشی‌هایی با تصاویری از شکار و دربار رسمی فتحعلی شاه به بنای شترگلوی صفوی، ساخت حمام سلطنتی و خلوت نظام الدوله اشاره کرد.
محمد شاه در سال ۱۲۵۶ هجری قمری دستور داد تا باغ مرمت شود. مضاف بر اینکه عمارت شاه‌نشین و حوض جوشان در زمان سلطنت او ساخته شدند.
ساخت عمارت بادگير (كتابخانه فعلی)، مرمت حمام بزرگ و کوچک باغ و افزودن کاشی‌های هفت رنگ و فیروزه‌ای به آن از دیگر دستاوردهای دوران قاجار به حساب می‌آید.
دوران پهلوی
منبع عکس: خبرگزای مهر (عکاس: ناشناس)
در دوره پهلوی در سال ۱۳۱۴ باغ فین به ثبت ملی رسید و همین موضوع باعث توجه بیش از پیش به این اثر حیرت‌انگیز شد. در همین زمان مرمت استخر مرکزی باغ در دستور کار قرار گرفت. در سال ۱۳۳۶ هم سنگ بنای موزه ملی کاشان روی بقایای خلوت نظام‌الدوله نهاده شد. علاوه بر بنایی که در نزدیکی حمام‌ها و کتابخانه احداث شد، بخش‌های زیادی از باغ فین نظیر کوشک‌ها در سال ۱۳۵۷ مرمت شدند.
پس از انقلاب اسلامی
باغ فین پس از انقلاب اسلامی ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت؛ با این حال، در سال ۱۳۸۷ یک سری اقدامات نظیر ساماندهی کف باغ و جوی‌های داخل باغ و آب خروجی حوض‌ها، مرمت عمارت سردر، بام‌سازی کوشک صفوی و نصب دوربین‌های مداربسته انجام شد.
پس از آنکه پرونده ثبت جهانی باغ فین در سال ۱۳۸۹ تشکیل شد، به‌دنبال درخواست یونسکو تغییراتی در پیاده‌روها و سنگ‌فرش‌های باغ صورت گرفت.
وقایع تاریخی باغ فین
عکاس: Willy Kaemena
باغ فین کاشان در طول تاریخ شاهد رویدادها و اتفاق‌های مهمی بوده است که در ادامه به اختصار به برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
جشن شاه اسماعیل صفوی
شاه اسماعیل صفوی در آغاز حکومت خود به کاشان می‌رود و در باغ فین جشنی برای عموم مردم برگزار می‌کند. مردم نیز به افتخار حضور او شهر را آذین می‌بندند. شاه اسماعیل در طی دو بار حضور خود در باغ فین، با برپایی جشن و پایکوبی در این محل باعث شادی مردم شد.
قتل خضر نهاوندی، حاکم کاشان
خضر نهاوندی، برای سال‌ها حاکم كاشان بود و قدرت زیادی داشت تا حدی که این اقتدار موجب نگرانی شاه عباس شد. حوالی سال ۹۸۶ هجری شمسی، او در باغ فین مورد حمله فردی چاقو به دست قرار می‌گیرد و کشته می‌شود. بعدها گفته شد که این اتفاق، یک قتل سیاسی بود که به دستور شاه انجام شده بود.
مرگ شاه صفی
شاه صفی بارها به باغ فین در کاشان رفته بود؛ هرچند در آخرین سفرش که در عمارت دولتخانه اقامت داشت، بنا به روایتی، در اثر مصرف بیش از اندازه مشروب، جان خود را از دست داد. پس از این واقعه، فرزند ۱۰ ساله او در همین باغ تاج‌گذاری کرد.
قتل امیر کبیر
عکاس: Carlos Viamonte
محمد تقی فراهانی معروف به امیر کبیر که صدراعظم ناصرالدین شاه بود، تاثیر بسزایی در آبادانی ایران داشت و با اقداماتی همچون تاسیس دارالفنون، ساماندهی ارتش، تقسیم آب کرج، تعیین حقوق برای درباریان و… خدمات بسیاری برای این کشور انجام داد. با اینکه او از چهره‌های محبوب نزد شاه بود؛ وجود دشمنانی نظیر مادر شاه و حاج علی خان مراغه‌ای باعث شد در نهایت امیر کبیر از مقام صدارت عزل و به کاشان تبعید شود. پس از ۴۰ روز از این ماجرا، ناصرالدین شاه پشیمان می‌شود و خلعتی برای او می‌فرستد؛ هرچند دشمنان امیرکبیر با علم به این موضوع از مستی شاه سوء‌استفاده می‌کنند و برای قتل این صدراعظم خوشنام از شاه امضا می‌گیرند.
قاتلان راهی کاشان می‌شوند و زمانی به باغ فین می‌رسند که امیر کبیر مشغول حمام بود. آن‌ها از راه کوچه وارد حمام می‌شوند و حکم شاه را برای امیر بازگو می‌کنند و وی درخواست می‌کند برای آخرین بار همسر و فرزندانش را ببیند، چند خط وصیت‌نامه بنویسند و دو رکعت نماز بخواند. درخواست‌هایی که پذیرفته نمی‌شود و فقط به او اجازه می‌دهند که روش کشته‌شدن خود را انتخاب کند و او نیز از دلاک حمام می‌خواهد که رگ دستش را بزند.
قاتلان برای سرعت بیشتر در کار خود، منتظر مرگ امیر نمی‌شوند و او را با یک پارچه خفه می‌کنند. این اتفاق شوم در ۲۰ دی ۱۲۳۰ رخ داد که منجر به هفت روز عزای عمومی در شهر کاشان شد. جسد وی در امامزاده حبیب بن موسی کاشان دفن شد و دو سال بعد همسر امیر آن را به کربلا منتقل کرد تا در حرم امام حسین (ع) به خاک سپرده شود.
پناهگاه نایب حسین کاشی
نایب حسین كاشی و یارانش از یاغیان دوران محمدعلی شاه بودند که به باغ فین رفتند و برای حدود ۱۴ سال در این محل حضور داشتند که به تخریب بخش‌هایی از باغ منتهی شد. سرانجام دولت مركزی آن‌ها را دستگیر کرد و در سال ۱۲۹۸ شمسی، حكم اعدام‌شان صادر شد.
