خانه مینایی تهران یکی از خانه‌های قدیمی و هنری است که در طولانی‌ترین خیابان پایتخت کشور عزیزمان ایران و البته خاورمیانه به نام خیابان ولیعصر است. خانه‌ای که صاحب معروف آن، یعنی آقای مینایی آن را به دلیل عشق بسیاری که به شنیدن اذان در مسجد فخری داشت خریداری کرده بود. این خانه که وسعت آن کوچک بوده؛ اما دلنشین است امروزه به مکانی برای آشنایی بیشتر ساکنان پایتخت و گردشگرانی که به استان تهران پای می‌گذارند با خیابان ولیعصر تبدیل شده است.
به همین دلیل به آن، خانه‌موزه خیابان ولیعصر تهران نام داده‌اند. موزه‌ای است که قصه‌ها و وقایع زیباترین خیابان شهر تهران را روایت می‌کند. در ادامه این مطلب تهیه شده به بررسی تاریخچه خانه مینایی، سبک معماری آن، بخش‌های مختلف از این موزه، مسیر دسترسی و ساعات بازدید از خانه مینایی تهران می‌پردازیم. بعد از آشناشدن با این موزه به‌صورت اجمالی در مورد تاریخچه شکل‌گیری خیابان ولیعصر تهران که یکی از دیدنی‌های جذاب شهر به شمار می‌آید صحبت خواهیم کرد.
از تاریخچه خانه مینایی در تهران چه می‌دانید؟!
اگر بخواهیم از تاریخچه خانه مینابی صحبت کنیم باید عرض کنیم، این خانه زیبا و تاریخی در دوران حکومت قاجار جزء املاکی که به نام منیرالسلطنه بود به شمار می‌آمد. البته گفتنی است که هیچ سند معتبری مبنی بر اینکه این خانه جزء املاک منیرالسلطنه باشد، وجود ندارد. اما همگی زمین‌های این محله به منیرالسلطنه تعلق داشتند. به همین دلیل نام این محله را منیریه است، و به نظر می‌رسد که این ملک هم به او تعلق داشته است.
منیرالسلطنه یکی از همسران ناصرالدین‌شاه بود. پس از ازدواج ناصرالدین‌شاه با منیرالسلطنه کامران میرزا به دنیا آمد که سومین پسر ناصرالدین‌شاه بود و نایب‌السلطنه او به‌حساب می‌آمد. مادر او غیر قجری و با وجود محبوبیتی که نزد پدر خود داشت، نتوانست ولیعهد شاه شود.
اما بعد از فوت کامران میرزا، زمین‌ها به عبدالحسین میرزا فرمان‌فرما فروخته شد. او یکی از شاهزاده‌های قجری بود. زمین‌ها و املاکی که در محله منیریه وجود داشت بارها دست‌به‌دست چرخیده است. تا اینکه در سال ۱۳۴۵ آقای فرهاد مینایی، خانه مینایی را از شخصی که یکی از قصاب‌های شناخته شده در تهران بود به نام تقی رضا، خریداری کرد. فرهاد مینایی یکی از وکلای خوشنام در دادگستری تهران شناخته می‌شد. او تا سال ۱۳۸۴ که دار فانی را وداع گفت در همین خانه زندگی می‌کرد. این خانه زیبا در خیابان معروف ایران پس از او به فرزندانش به ارث رسید. آنها هم تا سال‌ها در همین خانه زندگی می‌کردند.
چندین سال قبل این خانهی زیبا و تاریخی را سازمان شهرداری استان تهران از فرزندان آقای مینایی خریداری کرد. سپس به کمک و همت سازمان زیباسازی شهرداری تهران مرمت و بازسازی شد. سازمان زیباسازی شهرداری تهران این خانه را به‌عنوان خانه موزه خیابان ولیعصر بازگشایی کرد و بازدیدکننده بسیاری از آن دیدن می‌کند.
سبک معماری خانه مینایی تهران که امروزه کاربری موزه دارد چگونه است؟
این خانه مساحتی برابر با ۵۰۰ مترمربع دارد. سبک معماری که در این خانه استفاده شده است تلفیقی از معماری ایرانی و معماری اروپایی است. خانه مینایی تهران دوطبقه دارد و دارای ۱۲ اتاق است. حیاط شمالی و جنوبی که این خانه دارد باعث شده است تا اتاق‌های خانه به دو بخش تقسیم شوند که شامل اتاق‌های تابستانه و زمستانه می‌شوند. اولین چیزی که در نمای خانه مینایی تهران جلب‌توجه می‌کند کتیبه‌ای است که آجرکاری شده است و به شکل دو طاووس است و تندیس تاج پادشاه قاجاری در میان آنها قرار گرفته است و باعث زیبایی منحصربه‌فرد این بنا شده است.
حیاط کوچک اما بسیار زیبای این خانه یک حوض کوچک و یک درخت خرمالو و یک درخت توت دارد که واقعاً با صفاست. این خانه در ساخت خود از اسکلتی تمام‌فلزی استفاده کرده است و در آن هیچ‌گونه تیرک چوبی مورداستفاده قرار نگرفته است.
بخش‌های مختلفی که در خانه مینایی تهران است
طبقه همکف خانه مینایی یک اتاق نشیمن بزرگ دارد که به‌احتمال زیادی در فصل‌های تابستان محل پذیرایی از مهمانان صاحبخانه بوده است. در کنار اتاق نشیمن، اتاقی کوچک‌تر قرار گرفته است که به نظر می‌رسد اتاقی که کاربری آن استراحت خصوصی است، به شمار می‌آمده است. در راهرویی که در طبقه همکف وجود دارد، بر روی دیوارهای آن تابلوهای عکسی را می‌بینید که هر کدام از آنها مربوط به بخشی از خیابان ولیعصر است و در کنار هر کدام از این تابلوها یک تلفن به چشم می‌خورد. شما می‌توانید گوشی تلفن را بردارید، از طریق این تلفن اطلاعاتی در مورد عکس موردنظر برای شما توضیح داده می‌شود. در این راهرو یک راه‌پله هم وجود دارد که طبقه همکف ساختمان را به طبقه اول خانه مینایی وصل می‌کند. انتهای این راهرو به آب‌انبار و مطبخ خانه زیبای مینایی منتهی می‌شده است. همچنین چند اتاق کوچک دیگر در امتداد راهرو ساخته شده‌اند.
اما طبقه اول خانه از تزیینات قابل‌توجه‌تر و بیش‌تری استفاده شده است. روی دیوارهای اتاق‌ها به‌خصوص روی هیمه‌سوزها از گچ‌بری‌های بسیاری استفاده شده است که با نقش‌های فرنگی به چشم می‌خورد. شکل ظاهری پنجره‌های خانه مینایی‌ها به شکل قرینه ساخته شده‌اند و شیشه‌هایی رنگی دارند. آیینه‌کاری‌های اتاق‌ها هم یکی دیگر از تزیینات استفاده شده در بهابرگی اصلی ساختمان مینایی است که سبک معماری آن مربوط به دوره قاجاریان است. روی دیوارهای اتاق نشیمن که در طبقه اول وجود دارد، تابلوی نقاشی بزرگی نصب شده است که به سبک نقاشی‌های دوران قاجار کشیده شده است.
خانه موزه‌ای در خیابان ولیعصر تهران
امروزه خانه مینایی به خانه موزه در خیابان ولیعصر تهران تغیر کاربری داده است. این خانه موزه به شکل بسیار جالبی طراحی شده است. در واقع این موزه طوری طراحی شده است تا قصه‌های یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین و طولانی‌ترین خیابان‌های تهران، یعنی خیابان ولیعصر را روایت کند. خیابانی که هویت خود را از چنارهای سر به فلک کشیده و زیبایش به ارث برده است. خیابانی که نسل‌های زیادی از مردمان تهران با آن خاطرات بسیاری دارد و حالا در این خانه، تاریخچه خیابان ولیعصر تهران به شیوه‌ای متفاوت روایت می‌شود. این موزه تاریخچه خیابان ولیعصر از ابتدای تولد خود تا به امروز هفت روایت را بیان می‌کند.
روایت اول از خانه‌موزه مینایی در خیابان ولیعصر
اولین روایتی که در این موزه از آن یاد می‌شود به قصه متولد شدن خیابان ولیعصر یکی از قدیمی‌ترین و بلندترین خیابان در تهران مربوط می‌شود. پس از ورود به خانه مینایی، در اتاق نشیمنی که در طبقه همکف ساختمان قرار گرفته است، دیوارنوشته‌هایی به چشم می‌خورند که از به‌وجودآمدن بزرگ‌ترین خیابان تهران خبر می‌دهند. در واقع این اتاق محلی است برای نمایش روایت‌های تاریخی که در مورد شکل‌گیری این خیابان گفته می‌شود.
در کنار این دیوارنوشته‌های موجود یک نقشه آنالوگ روی دیوار هم قرار گرفته شده است. شما می‌توانید با استفاده از این نقشه موجود تغییرات خیابان ولیعصر را از سال ۱۳۰۰ شمسی که سال احداث و به نحوی تولد آن بود را تا به امروزه ببینید. جالب‌ترین چیزهایی که در این اتاق به چشم می‌خورند ظروف و منویی است که از غذاخوری‌های مشهور در آن زمان از خیابان ولیعصر به‌جامانده است. غذاخوری‌های پر زرق‌وبرقی که چشم‌ها را به خود خیره می‌کنند؛ مانند غذاخوری تجملی طلایی.
روایت دومی که درباره موزه خیابان ولیعصر وجود دارد
یکی از جالب‌ترین و متفاوت‌ترین بخش‌های خانه مینایی تهران همین بخش از خانه است. راهرویی که در طبقه همکف وجود دارد بخش دوم داستان خیابان ولیعصر را روایت می‌کند. روایتگر هفت میدان با هفت داستان مختلف است.
در سطح کف راهرو یک نقشه خطی از خیابان ولیعصر وجود دارد که از محدوده میدان راه‌آهن تا محدوده میدان تجریش در آن کشیده شده است و به نمایش گذاشته است. در این نقشه موجود نام هفت میدان را مشاهده خواهید کرد. هنگامی که قدم بر روی هر کدام از میدان‌های درون نقشه بگذارید، عکس‌های مربوط به گذشته و حال آن میدان را روی دیوار روبه‌روی خود می‌بینید. جالب‌تر این است که کنار هر عکس یک تلفن قدیمی قرار دارد. با برداشتن گوشی تلفن و قراردادن آن کنار گوش خود می‌توانید قصه‌ای که مربوط به آن میدان است را گوش کنید. در آخر هم به تابلوهایی مانند پلاک می‌رسید که نام خیابان‌های فرعی ولیعصر روی آنها نوشته شده است و شما با این خیابان بیشتر آشنا خواهید شد.
