میدان امیر چخماق یکی از معروفترین جاهای گردشگری یزد و از میدانهای تاریخی کشور به شمار میرود که در بافت قدیمی این شهر همچون نگینی میدرخشد. این میدان که جاذبههای متعددی از بازار تا تکیه و مسجد را در خود جای داده است، گزینهای عالی برای گردشگری محسوب میشود؛ بهخصوص در طول شب که چشمانداز بسیار زیبایی را پیش روی شما قرار میدهد. جذابترین بخش این میدان، بنای سه طبقه تکیه آن است که پیش از هر جاذبه دیگری چشم گردشگران را به خود خیره میکند.
درباره میدان امیر چخماق یزد
عکاس: ناشناس
میدان امیر چخماق یا امیر چقماق از شاخصترین جاهای دیدنی یزد محسوب میشود که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از بخشهای مختلفی از جمله بازار، تکیه، مسجد و آبانبار تشکیل شده است. کاروانسرای شعبان در ضلع شمالی میدان و حمام و کاروانسرای بافتیها در غرب تکیه امیر چخماق از دیگر جاذبههای این مجموعه هستند. در مقابل تکیه نیز حوض بزرگی با فواره و چند مجسمه خودنمایی میکند که به نقش و اهمیت آب و فرهنگ سقایی اشاره دارد.
عکاس: Muhan itrip
این میدان که یزدیها به آن میرچخماق میگویند، بهعنوان یکی از میدانهای اصلی شهر برای برگزاری برنامهها و گردهماییهای مختلف استفاده میشود. یکی از پرطرفدارترین برنامههای مذهبی این میدان که گردشگران زیادی را به سوی خود میکشاند، مراسم نخلگردانی در ماه محرم است که هر سال باشکوه تمام برگزار میشود.
عکاس: محمدرضا باقی پور، Wily Kaemena، مهدی صحراپور، Rene Gugl
این میدان نماد شهر یزد است و در هر ساعت از شبانهروز میتوانید از آن دیدن کنید؛ بهخصوص در طول شب که نورپردازی خاص آن، جلوهای متفاوت از این جاذبه را به نمایش میگذارد.
میدان امیر چخماق کجاست؟
عکاس: ماریو سلیمی
میدان امیر چخماق در کنار چهارراه شهدا در خیابان امام خمینی (ره) و در امتداد خیابان سلمان فارسی واقع شده است.
- آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان امام خمینی (ره)، میدان امیر چخماق (نمایش روی نقشه)
قدمت میدان امیر چخماق
میدان امیر چخماق، اثری بهجامانده از دوره تیموری در قرن نهم هجری است که توسط امیر جلالالدین چخماق، از سرداران شاهرخ تیموری ساخته شد. او پس از رسیدن به مقام حاکمیت یزد همراه با همسرش «ستی فاطمه» اقدام به ساخت مسجد جامع نو در ده «دهوک سفلی» کرد و روبهروی آن ميدانگاه وسیعی ساخت. این مسجد و میدانگاه بعدها به مسجد امير چخماق و ميدان امير چخماق شهرت یافتند. حاکم یزد همچنین در گرداگرد میدان، بناهای ديگری همچون آبانبار، قنادخانه، بازار، خانقاه، كاروانسرا، حمام، چاه آب سرد و… نيز احداث کرد.
عکاس: افسانه عباسی
میدان جلوی مسجد و سردر بازار در اوایل قرن ۱۳ هجری شمسی به حسینیه تبدیل شد؛ گرچه در آن زمان کاربری حسینیه نداشت؛ زیرا ساخت چنین فضاهایی از دوره صفوی در ایران رواج یافت. این میدان در زمان شاه عباس صفوی دستخوش تغییرات و بازسازیهایی نظیر ساخت چهارسوقی روی کاروانسرا شد. شخصی به نام حاجی حسین عطار نیز در زمان فتحعلی شاه قاجار بانی مرمت بخشهایی از مسجد و گسترش شبستان آن شد.
ميدان مذکور مثل برخی از میدانهای کشور تا پيش از دوره پهلوی به محل دفن مردگان تبدیل شده بود و عدهای از مردم به بهانه وجود حسینیه و خیروبرکت آن، جسد اموات خود را در اینجا به خاک میسپردند. هرچند با شروع دوره پهلوی، این رسم برچیده شد و پس از ویرانکردن گورها، میدان امیر چخماق دوباره به وضعیت سابق خود برگشت.
عکاس: محمد رضا باقیپور
در زمان رضا شاه پهلوی، تغییرات زیادی در میدان صورت گرفت که از آن جمله میتوان به خیابانکشیها اشاره کرد. این موضوع باعث تشکیل میدانی کوچک و ادغام مسجد با میدان مقابل حسینیه شد. تغییر و تحولات دیگری نیز به مرور زمان در این مجموعه رخ داد که در اثر آن فقط بدنه جنوب شرقی بهعنوان تنها جداره میدان باقی ماند که بدنه اصلی تکیه امیر چخماق است.
امیر چخماق کیست؟
امیر جلالالدین چخماق شامی از امیران و سرداران شاهرخ تیموری بود که در سال ۸۱۱ هجری شمسی به حکومت یزد منصوب شد. او با الهام از پادشاهی شاهرخ، اقدامات ارزندهای در جهت عمران و آبادانی شهر یزد انجام داد که همسرش ستی فاطمه یا فاطمه خاتون نیز در این راه همراه او بود.
عکاس: Arteen Arakel Lalabekyan
ساخت مسجد جامع نو، دو آبانبار و یک تکیه که در آن زمان خارج از شهر یزد بود و امروزه به مجموعه میدان امیر چخماق مشهور است، گوشهای از فعالیتهای خیرخواهانه او بود. حفر چاه در نزدیکی مسجد جامع نو و احیای آب محله دهوک، ساخت گرمابه روبهروی مسجد جامع کبیر یزد، ساخت منبر آجری با نقوش اسلامی در مسجد جامع، بهبود وضعیت باغ حکمرانان یزد و… از دیگر اقدامات امیر چخماق بودهاند.
دیدنی های میدان امیر چخماق
تکیه امیر چخماق
عکاس: پرهام یزدی
تکیه سه طبقه امیر چخماق که در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، در سمت شرق میدان قرار دارد که روزگاری برای نشستن شاهان در قسمت شاهنشین و بانوان در سایر غرفههای آن استفاده میشد تا مراسم سوگواری و نخلبرداری را تماشا کنند. این سازه شاخص بهخاطر نمای خارجی با شاهنشینهای قوسیشکل مشهور است.
عکاس: Arteen Arakel Lalabekyan
كتیبهای در غرفه شاهنشین تكیه وجود دارد که تاریخ ۱۲۵۸ هجری قمری (۱۲۲۱ هجری شمسی) را نشان میدهد و از همین رو میتوان قدمت آن را حدود ۱۸۰ سال تخمین زد. این سازه آجری دارای دو مناره بزرگ است که گفته میشود در دوره قاجار به آن اضافه شدهاند.
بخشی از جداره اصلی تکیه امیر چخماق که باقی مانده است، غرفههایی دارد که بهصورت پلکانی روی هم قرار گرفتهاند. این غرفهها بهشکل طاق نماهایی دو طبقه در هشت ردیف عمودی هستند که بهصورت قرینه روبهروی هم ساخته شدهاند. علاوه بر این، غرفههایی سه طبقه در دو ردیف عمودی و غرفهای اصلی در یک ردیف عمودی در وسط آنها خودنمایی میکند. بخش میانی بنا مزین به تزیینات کاشیکاری است و ارتفاع بیشتری نسبت به سایر طاق نماها دارد. اینطور به نظر میرسد که احتمالا این مکان برای استقرار بالاترین مقامهای دولتی در مرکز تکیه بوده است تا مراسم تعزیه را در محوطه میانی میدان تماشا کنند.
عکاس: پرهام یزدی
منارههای مرتفع این سازه که روی غرفههای میانی ساخته شدهاند، جلال و عظمت خاصی به آن دادهاند؛ ضمن اینکه در گذشته از این منارهها برای سردادن اذان و اعلام وقت نماز به مردم شهر استفاده میشد.
مسجد امیر چخماق درست در کنار این بنا قرار دارد و از طریق یکی از غرفههای ضلع غربی تکیه میتوان به آبانبار میدان دسترسی داشت. در وسط این بنا نیز ورودی بازار حاجی قنبر واقع شده است.